Είμαστε τελικά τόσο κακοί όσο νομίζουμε; Θα έχουμε παντοτινά την ανάγκη ενός Λεβιάθαν που θα πρέπει να συγκρατεί ένα παραδομένο στο θυμικό πλήθος; Η ανθρώπινη συμπεριφορά, κλινικά αποδεδειγμένα και πλέον με τη βούλα των νευροεπιστημών που μιλούν για πλαστικότητα του εγκεφάλου, αλλά και σύμφωνα με τις θεωρήσεις των ανθρωπολόγων παρουσιάζει τεράστια ευελιξία και πολυπλοκότητα.
Σε αντίθεση με άλλα ζωικά είδη που η συμπεριφορά τους είναι σχετικά δύσκαμπτη, μονότονη και αυτοματοποιημένη, ο άνθρωπος ως κοινωνικό ον εξελίχθηκε, εξελίσσεται και συνδιαμορφώνεται παράλληλα με το κοινωνικό-πολιτισμικό του περιβάλλον. Η πολιτισμική δημιουργικότητα των ανθρώπων έχει ξεπεράσει τα γονίδια σε ταχύτητα και η προθετικότητα που την χαρακτηρίζει, παίρνει πλέον σαφές προβάδισμα της τυχαιότητας των γονιδιακών μεταλλάξεων.
Ο άνθρωπος από τη φύση του φαίνεται να μην είναι ούτε καλός, ούτε κακός αλλά oν κοινωνικό, προορισμένο να ζει με άλλους. Το τι θεωρείται καλό ή κακό φαίνεται να το καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό οι αξίες που προκρίνονται σε κάθε ιστορική εποχή . Η πολιτισμική πορεία του άνθρωπου έκανε το είδος μας, μοναδικό στο να συλλογίζεται το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του με ευρεία τη δυνατότητα αυτοβελτίωσης και ξεπεράσματος ακόμη και της ίδιας του, της βιολογικής φύσης.
Είναι εξαιρετικής σημασίας να κατανοήσουμε ότι το ερώτημα αν ο άνθρωπος έχει φυσική προδιάθεση προς την κακία ή την καλοσύνη, είναι παραπλανητικό και έχει χρησιμοποιηθεί για να νομιμοποιήσει διάφορα δόγματα, όπως προσφάτως αυτό της κοινωνιοβιολογίας που θέτουν τον άνθρωπο έρμαιο των «άγριων» ενστίκτων του. Αν υποθέτουμε ότι είναι φύσει κακός και φιλοτομαριστής θα χρειάζεται πάντοτε μια πεφωτισμένη ηγεσία που θα τον καθοδηγεί και θα τον ορίζει. Αν όμως ο άνθρωπος είναι ο πολιτισμός που θα επινοήσει, τότε θα μπορούσε να αυτοκαθορίζεται και να αυτορυθμίζεται μεταξύ των ομοίων του, χωρίς κάποια μορφή εξουσίας να του επιβάλλει τους κανόνες του παιχνιδιού.
Γεννηθήκαμε σε μια κοινωνία που από τις απαρχές της ύπαρξης μας προσπαθεί να μας εσωτερικεύσει τον ετεροκαθορισμό, « βαφτίζοντας» μας στην ουσία φύσει εγωιστές και κακούς. Πριν καλά-καλά προλάβουμε να αρθρώσουμε τις πρώτες μας λέξεις βαφτιζόμαστε, δούλοι ενός μεγάλου Πατέρα, δημιουργού των πάντων.
Ο κόσμος μοιάζει να είναι σταθερός, κατασκευασμένος από πριν από άλλους οι οποίοι τον εποίησαν με σοφία και εκ τότε μεταφερόμαστε από το έναν περιφραγμένο χώρο στον άλλο είτε αυτό λέγεται σχολείο, στρατόπεδο, γραφείο, εργοστάσιο ακόμα και πόλη. Εμείς αν θέλουμε να δείξουμε σωφροσύνη οφείλουμε να υπακούμε σε εντολές οι οποίες μας ήρθαν άνωθεν, προσμένοντας την ανταμοιβή μας σε αυτήν ή στην άλλη ζωή.
Η δυτική σκέψη έμοιαζε για πολλά χρόνια αγκυροβολημένη στην θεώρηση του Παρμενίδη για την πραγματικότητα του όντος που είναι αγέννητο, άφθαρτο και τέλειο.
Μήπως λοιπόν είναι η έλλειψη αυτοκαθορισμoύ των παιδιών να αποτελεί έναν τουλάχιστον βασικό αιτιώδη παράγοντα στην αύξηση των ψυχολογικών διαταραχών σήμερα; Πολλές έρευνες μαρτυρούν ό,τι όταν τα άτομα πιστεύουν ότι έχουν ελάχιστο ή καθόλου έλεγχο στη μοίρα τους, εμφανίζουν άγχος.
Θα μπορούσε να ήταν μια δημοκρατική εκπαίδευση η λύση; Τι στο διάολο είναι τούτο πάλι;
Δημοκρατική Παιδεία είναι αυτή που προωθεί τη χρήση δημοκρατικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων στο σχολείο . Μαθητές, γονείς, δάσκαλοι, προσωπικό, όλοι συμμετέχουν σε αυτές τις διαδικασίες. Αντιμετωπίζει τις συγκρούσεις μέσω του διαλόγου. Ενθαρρύνει την αυτοκατεύθυνση, την αυτοδιάθεση και την αυτορρύθμιση και μια δια βίου αγάπη για τη μάθηση και αποφεύγει τη χρήση καταναγκαστικών και χειριστικών προσεγγίσεων. Οι ομαδοποιήσεις είναι διαγενεακές (μικτές ηλικίες) και παρέχουν μια ευρύτερη κοινωνική προοπτική. Παρέχει ευκαιρίες στους μαθητές να εργαστούν στα δικά τους επίπεδα, παρά σε προκαθορισμένα επίπεδα ανάλογα με την ηλικία τους.
Ο σκοπός της δεν είναι να εξοπλίσει απλώς ένα αδιαίρετο άτομο με δεξιότητες όπως η προσαρμοστικότητα σε μια παγιωμένη αγορά εργασίας, αλλά να συνδιαμορφώσει κοινωνούς, ως υπεύθυνους πολίτες που θα επιδιώξουν να έχουν ουσιαστικό λόγο στη ζωή τους και όχι περιφερόμενες μαριονέτες ενός απλησίαστου Κυβερνείου.