Ο ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
“το περιβάλλον ως δάσκαλος”

Ο ίδιος ο χώρος, ως δάσκαλος, διαμορφώνεται με σεβασμό, ώστε να συνάδει τόσο με τα ενδιαφέροντα των παιδιών-ατόμων όσο και με τις ανάγκες τους. Θέλουμε να είναι φιλόξενος, αισθητικά και αυθεντικά ικανοποιητικός, πολιτισμικά αντιπροσωπευτικός, να αγκαλιάζει τη φύση και να παρέχει στοχευμένα υλικά προσβάσιμα από όλα τα άτομα αλλά και γωνιές οργανωμένες σε θεματικές ώστε να βγάζουν νόημα.

Η χωρική διάταξη να είναι τέτοια ώστε να μπορούν τα άτομα να εργάζονται ατομικά ή και σε ομάδες. Τα υλικά προστίθενται προσεκτικά στο περιβάλλον ώστε να μας προ(σ)καλέσουν να δούμε, να ακούσουμε, να μυρίσουμε, να αγγίξουμε, να παίξουμε, να χτίσουμε, να σκεφτούμε, να συγκρίνουμε, να ρωτήσουμε, να επιλύσουμε προβλήματα, να εξερευνούμε συνεχώς τις δυνατότητές μας, τις ιδέες και τις θεωρήσεις μας, να δημιουργήσουμε ατομικά και συλλογικά. Ο τακτοποιημένος χώρος με το υλικό που θα οργανώνεται στις γωνιές θέλουμε να μην υπερπληροφορεί και να δημιουργεί σύγχυση, αλλά να διεγείρει το ενδιαφέρον προκαλώντας παράλληλα την συγκέντρωση. Σημαντική είναι επίσης και η ύπαρξη ενός χώρου όπου το άτομο θα μπορεί να απομονωθεί και να ησυχάζει.

ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ
Η προσαρμογή του ατόμου στην ζωή μέσω της καθημερινής εργασίας και φροντίδας του περιβάλλοντός του, ενισχύει τις διαδικασίες μάθησης και εξασφαλίζει μακροπρόθεσμα ευεξία και λειτουργικότητα στην καθημερινότητα του. Ο πρακτικός βίος σύμφωνα με την Maria Montessori αναφέρεται σε στοχευμένες δραστηριότητες-ασκήσεις που αφορούν τόσο στη φροντίδα του εαυτού, όσο και στη φροντίδα του περιβάλλοντος του ατόμου. Το άτομο, κατά την πρώιμη παιδική ηλικία, δείχνει πηγαίο ενδιαφέρον στο να εξασκείται να φροντίζει το ίδιο και το περιβάλλον του. Ένα βασικό πλεονέκτημα της ενασχόλησης των ατόμων με τις ρουτίνες της καθημερινότητας, είναι η προώθηση της ανεξαρτησίας τους, αφού τα παιδιά κατακτούν τους τρόπους και τις δεξιότητες με τις οποίους μπορούν ικανοποιούν τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους. Δημιουργείται επίσης, το αίσθημα της ευθύνης. Παράλληλα όμως, τα άτομα βελτιώνουν την αδρή και λεπτή τους κινητικότητα, αποκτούν κινητικό έλεγχο και συντονισμό και βελτιώνουν τη συγκέντρωσή τους. Η Montessori θεωρεί την συγκέντρωση ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη των παιδιών και έχει αναφέρει πως “ένα παιδί που μπορεί να συγκεντρώνεται είναι ένα ιδιαίτερα χαρούμενο παιδί”. Από την άλλη, τόσο τα μαθηματικά, όσο η γλώσσα και η ανάγνωση, προϋποθέτουν από το άτομο να έχει την ικανότητα να εστιάζει, να ακολουθεί λογικά και διαδοχικά βήματα, να κάνει επιλογές, να βλέπει και να γνωρίζει μία διαδικασία από την αρχή μέχρι το τέλος της, να επιμένει όταν κάνει λάθος, να βρίσκει λύσεις. Η εξάσκηση του πρακτικού βίου εφοδιάζει το άτομο με όλα τα παραπάνω και το καθιστά ικανό μα και ικανοποιημένο στην καθημερινότητά του.

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ
Ποιο είναι λοιπόν, το χαρακτηριστικό εκείνο το χαρακτηριστικό που υπάρχει σε όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες ανεξαρτήτως πολιτισμού;
Μα φυσικά, το παιχνίδι!
Το παιχνίδι προηγείται του πολιτισμού και δεν είναι κτήμα μόνο του ανθρώπου, αλλά και όλων των θηλαστικών. Ο άνθρωπος βέβαια εξέλιξε το παιχνίδι σε πολιτισμό. Επομένως, το παιχνίδι είναι συνυφασμένο με τη φύση μας ψυχολογικά και βιολογικά και αυτό εύκολα μπορεί κανείς να το διαπιστώσει παρατηρώντας πόσο αβίαστα και φυσικά παίζει και ανακαλύπτει τον κόσμο ένα μικρό παιδί. Εφαρμόζει στην ουσία μια αρχέγονη στρατηγική που δίνει ερεθίσματα στον εγκέφαλό του για να προσαρμοστεί στον κοινωνικό και φυσικό κόσμο και τις αλλαγές του.
Μέσα από το ελεύθερο παιχνίδι, παρατηρούμε να αναπτύσσονται οι δεξιότητες του παιδιού. Είναι μια πανίσχυρη εφεύρεση της φύσης που έχει προικίσει τον άνθρωπο και όλα τα θηλαστικά, ώστε, μέσω της ευχαρίστησης που αυτό προκαλεί, να επεξεργαζόμαστε στοιχεία του περιβάλλοντος μας, να τα απομνημονεύουμε και να μαθαίνουμε. Το παιχνίδι γεννά την περιέργεια, βασική πτυχή για τη νέα μάθηση, όπως και την ευχαρίστηση. Το παιδί παίζει μόνο και μόνο γι’ αυτή την ευχαρίστηση που το παιχνίδι του δίνει κι έτσι ωθείται από την ίδια τη φύση στο να μάθει. Για παράδειγμα, στη βρεφική ηλικία ήδη, συνδέει το παιχνίδι με τις κοινωνικές σχέσεις, τη ζεστασιά και ένα πρώτο αίσθημα εκπλήρωσης στόχων. Μαθαίνει επίσης, πάλι εντελώς φυσικά, μιμούμενο τους οικείους του ή άλλα παιδιά. Ταυτόχρονα μαθαίνει να ξεχωρίζει, να κατηγοριοποιεί και να αποκτά γνώσεις οι οποίες προκύπτουν κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, αναπτύσσοντας τις συνειδητές του γνώσεις για τον κόσμο.
H μάθηση κατανοείται σήμερα πρωτίστως ως μια πνευματική υπόθεση και η σωματική πλευρά που εκδηλώνεται μέσω του παιχνιδιού δεν περιλαμβάνεται παρά μόνο ελάχιστα. Στην πραγματικότητα όμως ισχύει το αντίθετο. Ο άνθρωπος πέρα από πνεύμα είναι και οι αισθήσεις και οι συγκινήσεις του.


ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ ΟΡΙΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 
Η κυρίαρχη άποψη για την ελευθερία όπως εκφράζεται σήμερα σχετίζεται με την άποψη να αφήνουμε τους ανθρώπους να ζουν τη ζωή τους όπως οι ίδιοι πιστεύουν πως είναι καλύτερα. Άποψη που απέχει πολύ από την ελευθερία ως αυτονομία, κατά την οποία ο άνθρωπος “μαθαίνει” να διοικεί αν το πάρουμε σε ένα εσωτερικό επίπεδο τον εαυτό του (ως γνῶθι σαὐτόν) και σ’ ένα δεύτερο, κοινωνικό επίπεδο, όπου θέτει ο ίδιος τους νόμους που διέπουν το ευ ζην του. Όταν δώσουμε στο παιδί την ελευθερία που χρειάζεται, τα κατάλληλα υλικά και το σωστό περιβάλλον, το παιδί λαχταρά την εργασία. Το περιβάλλον θα πρέπει να προωθεί και να προκαλεί τη δραστηριότητα, και το πρόβλημα της πειθαρχίας θα λύνεται μόνο του. Διότι το ζήτημα της ελευθερίας και της πειθαρχίας είναι συνδεδεμένο με την εργασία, και έχουν στενή σχέση μεταξύ τους. Όταν θα υπάρξει κάποια έλλειψη πειθαρχίας, βρίσκουμε την αιτία της σε κάποια έλλειψη ελευθερίας. (Montessori)

ΟΡΙΑ 
Τα όρια τα οποία καθορίζονται από μια προσωπική και συλλογική δέσμευση, ύστερα από συζήτηση είναι και αυτά που τηρούνται πιο ευλαβικά. Αντιμετωπίζουμε τα όρια ως σημείο αναφοράς και όχι σαν το σύνορο των μη επιτρεπτών ενεργειών που κάποιοι όρισαν πριν από εμάς για εμάς.